Рус Eng Каз
Бас бет | Репертуар | ДОН ПАСКУАЛЕ...

ДОН ПАСКУАЛЕ

Гаэтанно Доницетти

итальяндық либреттосы Микеле Аккурси

(лақап аты Джованни Руффини)

Анджело Анеллидің «Сэр Марк Антонио»

бұрынырақтағы қайта өңделген либреттосы

 

«Дон Паскуале»

 

3 бөлімді опера-буффа (күлкілі опера)

 

I акт II акт III акт

 

 

Дәулетті әрі кәрі бойдақ Дон Паскуале өз үйінде тағдырына шағымданып отырады. Оның досы - дәрігер Малатеста жолдасының «азапқа толы тағдыр» мұңын тыңдауда. Кәрі шал өзінің жиенін бай бикешке үйлендіріп, үйінен тезірек қуып шығарғысы келеді, себебі өзінің де жас қызға үйленбек ойы бар. Алайда, жиені Эрнестоның қарсылық көрсетеді, ол біреудің әмірімен үйленгісі келмейді, өйткені оның жүрегі көрікті Норинаға баяғыдан бері тиесілі. Кәрі шал ашуға булыққан. Ертең-ақ Эрнестоны үйден қуып, дүниенің қалаған төрт бұрышына айдап жібермек.

 

 

Норина жалғыз. Ол сұлу және жас жесірдің қолына таласқан барлық жолдастарын еске түсіреді, бірақ ол тек Эрнестоны жақсы көреді. Бөлмеге дәрігер Малатеста кіріп келеді. Ол Дон Паскуаленің ниеті туралы айтып, Норинаға кәрі шалға сабақ беруді ұсынады. Малатеста нағыз айлакердің өзі, ол кәрі шалға жас әйелмен отбасылық өмірдің «кереметтерін» көрсету үшін Норинаға шіркеу қабырғасында тәрбиеленген ұялшақ әпкесі Софронияның рөлін ойнауды, содан кейін жалған нотариустың (немере ағасы Карлито) көмегімен Дон Паскуалемен жалған неке қидыруды ұсынады. Норина еш ойланбастан келісімін береді.

 

Жас Эрнесто өзінің балалық және жасөспірімдік кезеңін өткізген үйінің қабырғаларына қайғыра көз тастайды. Бұл кезде оның нағашы ағасы - Дон Паскуале жиенін үйден қуып шыққанына шын жүректен қуанады, енді ол жас әйелімен жаңа өмір бастай алады. Үйде Малатеста мен Норина бар. Дон Паскуале жас қызға есі кете ғашық болып, бірден олардың некесін қиятын нотариусты шақыртады. Босағаға жалған нотариус Карлито келеді. Үйлену үшін куәгерлер керек. Эрнесто ағасымен қоштасу үшін қонақ бөлмеге кіріп келеді. Қызметшілер оны үйге кіргізбегендіктен қатты ашулы. Эрнесто қорқыныштан Норинаны ағасының келіншегі рөлінде көреді. Малатеста жасырын түрде оған мәселенің мәнін түсіндіріп, екінші куәгер ретінде келісімшартқа отыру арқылы оны авантюраға қосылуға көндіреді. Неке қию рәсімі аяқталғаннан кейін, Норина кішіпейіл бейкүнә қыздан бірден долы, ашуланшақ және ұрысқақ аждаһаға айналады. Ол Дон Паскуаледен ақша және Эрнестоны үйде қалдыруды талап етеді. Дон Паскуале жаңа түскен әйелінен қатты қорқады.

 

Үйленгеннен кейін бірнеше күн өткенде, кәрі бойдақтың үйін тану мүлдем қиынға соғады. Үй қызметшілерге, дүкендерден келген кісілерге толы. Бөлмеге Норина кіріп келеді. Ол бал кешіне баруға дайын, бірақ Дон Паскуале оны тоқтатуға тырысады. Алайда ашуға булыққан әйелі Паскуалені жұдырықтап, шапалақтап бәрін өз дегенімен жасайды. Жерге түсіп қалған жазбаны тауып алған Паскуале, әйелінің көңілдесімен кешке бақшада кездесуге шығатынын біліп қояды. Норина жалдаған қызметшілер мен күңдер Дон Паскуаленің үйін қиратуды жалғастыруда. Бөлмеге Малатеста мен Эрнесто кіреді. Эрнесто кәрі нағашысын мазақ қылу үшін жазбаны әдейі жерге түсіріп кеткендігін айтады. Эрнесто кетіп қалғаннан кейін, бөлмеге Дон Паскуале кіріп келіп, досы Малатестаға өміріне тағы да наразылық білдіреді. Әйелінен ұрыс пен төбелестен басқа ештеңе көрмейді. Ол тіпті өзіне жақындатуға да мұрша бермейді. Оған қоса, көңілдестерімен кездесуге барады. Ол Малатестадан Софронияны қапыда ұстап алуға және некені бұзу арқылы одан құтылуға көмектесуін сұрайды. Малатеста қуана келіседі.

 

Эрнесто Норинаны күтіп тұр. Ол шығады, ғашықтар бір-біріне сезімдерін білдіреді, ұзақ сөйлеседі. Сол мезетте Малатеста мен Паскуале пайда болады. Эрнесто қашып үлгереді, ал Норина бақта ешкім болмағанын мәлімдейді. Әйелін әшкерелеу жоспары сәтсіздікке ұшырап, Паскуале үмітсіз күйде қалады. Ол Норинаға ажырасуды ұсынады. Отбасылық өмірдің буына әбден тұншыққан Паскуале, неке туралы ойдан біржола бас тартуға дайын. Содан кейін Малатеста Эрнестоны шақырады және олар қарт адамға өзінің жалған үйленгендігі туралы құпиясын ашады. Паскуале әйелінен құтылғанына қуанып, Эрнесто мен Норинаға батасын береді. Барлығы бақытты аяқталады.

История

Стефано Павесидің «Сэр Марк Антонио» пьесасы бойынша жазылған Джованни Руффинидің либреттосына қойылған Италияндық композитор Гаэтанно Доницеттидің «Дон Паскуале» операсы алғаш рет 1843 жылы 3 қаңтарда Италияда жарық көрді.

Гаэтанно Доницетти аталмыш операға 1842 жылы театр меңгерушісі Жюль Габриэль Жаненнен тапсырыс алған. Ол заматта композитор Париждегі италияндық театрда көрсетіліп жүрген «Линда де Шамуни» операсымен жұмыс істеп жатқан. Орындаушылар құрамында нағыз «жұлдыздар»: Жюлия Гризи, Мари ди Кандиа, Луиджи Лаблаш, Антонио Тамбурини болған.

«Дон Паскуале» операсы құрылған кезде Гаэтано Доницеттидің даңқы асқақтап тұрды, бірақ бұл оның бақытты жылдары деп есептеу қате. Алайда, жан дүниесіндегі күйзеліске қарамастан, Доницетти комедиялық операны жазуды қолға алып, оны әдеттегідей рекордтық уақытта жасап шығарды. Классикалық комедия ережелеріне сәйкес, «Дон Паскуале» операсы бір локацияда, яғни негізгі шытырман оқиғалар бастау алатын үй ішінде орын алады.

 

«Дон Паскуале» операсының премьерасы Алма-Атада Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрының сахнасында 1955 жылдың 9 қазанында болған.

Спектаклдің режиссері А. Баранников, қоюшы-суретшісі А. Молдабеков, дирижері В. Чернов, хормейстері П. Окрушко, балетмейстері Ю. Ковалёв болған. Тұсаукесерінде бас партияларды орындаған: Дон Паскуале - А. Казакевич, Қазақ КСР-нің халық әртісі, Эрнесто - Ю. Якунин, Норина - Н. Куклина, Дәрігер Малатеста - Н. Воронков.

Кейініректе Дон Паскуаленің партиясын В. Харитонов, Норинаның партиясын – Г. Яхимович және К. Бобошко орындаған.

Опера театрда екі жыл сахналанып, қайта жаңартылмаған.

Көптеген жылдардан кейін Гаэтано Доницеттидің ең жақсы операларының бірі Абай ат. ҚМАОБТ сахнасына қайта оралды.

 

МАТТЕО МАЦЦОНИ

«Дон Паскуале»: режиссері, сценографы, костюмдер бойынша дизайнері

 

«Дон Паскуале» операсының сюжеті көптеген «опера-буффаларға» тән, әдеттегі «Commedia dell 'arte» оқиғасын баяндайды. Мұндай сюжеттің жарқын мысалдарының бірі - Гаэтано Доницеттидің шығармасынан 100 жыл бұрын жазылған Джованни Батиста Перголезидің «Қызметші ханым» операсы: бай әрі зеріккен кәрі шал кедей, бірақ мінсіз сұлу және керемет ақылды, алайда басқа адамға ғашық жас қызға үйленгісі келеді. Бұл махаббат үшбұрышында барлық түсініспеушілік пен күлкілі жағдайлар туындайды.

Доницеттидің «үш бөлімді драма-буффа» деп өзі атаған операсының сюжетінде, біз бас кейіпкерлер - қарт Дон Паскуалемен, оның жас жиені Эрнестомен, айлакер дәрігер Малатестамен және Норина сұлумен кездесеміз.

Жаңа қойылым - бұл бүкіл тарихқа өткен ғасырлардағы әйелдерді азат ету символы ретінде Норинаның көзімен қарау, осы арқылы біз сіздерге 1800-ден 1950-жылдарға дейін, «Vacanze Romane» дәуіріне, сондай-ақ бүгінгі 2019 – заманауи Италияның сән-салтанаты ортасына саяхаттауға шақырамыз...

 

Бірінші бөлім. Рим, 1800 жылдың басы, шымылдық Норинаның күйеуін жерлеу барысында ашылады... кейінірек, Дон паскуаленің үйіне кірген соң, сюжеттің ортасында көпшілік Норинаны сол кездегі әлеуметтік ережелерде айтылғандай «тор үйде» қарсы алады. Сол сәтте, Норинаның сүйген адамымен өмір сүре алмайтындығын еске түсіреміз.

Сюжет дамыған сайын, Норина күшейе түседі ... жаңа бейнедегі Норинамен көрермендер екінші бөлімде - 1950 жылдардағы Римде кездеседі, онда ол барлық әртістер сияқты әдеттегі италияндық комедиялық фильмнің Витторио Де Сика, Марчелло Мастроянни және Софи Лорен секілді кейіпкерлеріне айналады.

Сонымен, үшінші акт - бұл қазіргі заманғы қуатты әйелге айналған Норинаның зор жеңісі. Бұл бейне барған сайын біздің қоғамымыздың орталығына айналуда, сондықтан біз бұл оқиғаны 2019 жылғы итальяндық сән мен дизайнның теңдесі жоқ салтанатымен ұсынуға бел будық .

Жаңа қойылым итальяндық атмосфера мен стильді қайта өңдеудің талғампаз мәні бар күрделі сценографиялық сюжетті құрайтын көптеген арнайы эффекттер мен «уақыттан уақытқа ауысатын» қозғалыстарды қамтиды, барлығы заманауи технологияны опера әлемімен үйлестіретін бейне проекциялармен толықтырылған.

Уақытты саяхат идеясын біз костюмдердің дизайнерлік шешімдерінде, әртүрлі дәуірдің сәніне сәйкес материалдар мен өрнектерді іздеуде жүзеге асырамыз. Мұның бәрі «Дон Паскуале» операсын бейнелейтін керемет қойылымның әсерін жасайды, көңілді, өмір мен махаббат рапсодиясы.